Kök Hücre Tedavisi Uygulanan Nörolojik Hastalıklar

Kök Hücre Tedavisi Uygulanan Nörolojik Hastalıklar

Parkinson Hastalığında Kök Hücre Tedavisi

Parkinson hastalığında özellikle nigrostriatal dopamin içeren nöronlarda hasar olmasına karşın, daha az oranda non-dopaminerjik nöronların da hasarlandığı gösterilmiştir. Klinikte ana bulgular rijidite, tremor, bradikinezi ve postural instabilitedir. Oral L-Dopa ve dopamin reseptör agonistleri gibi ilaçlar ve derin beyin stimülasyonu gibi tedaviler etkili olabilmekte ancak, ilaçların yan etkileri nedeniyle kısıtlılıklar olmakta, ayrıca nörodejenerasyonun devam etmesi nedeni ile bir süre sonra bu ilaçların etkinliği azalmaktadır.

Hayvan modellerinde embriyonik kök hücrelerden elde edilen dopaminerjik nöronların fazla uzun ömürlü olmadıkları görülmektedir. Ayrıca nakil işleminin beynin tek bir alanına yapılması yeterli değildir. Uygun alanların seçilebilmesi için ameliyat öncesi görüntüleme yöntemlerinin geliştirilmesi gerekir. Nöron ölümünü engellemek için olası bir tedavi yöntemi de glial-cell-line-derived neurotrophic factor (GDNF) gibi sinir hücresi koruyucu (nöroproduktif) molekül sentezi yapabilen insan kök hücre transplantasyonu olabilir.

Strok (İnme) Kök Hücre Tedavisi

Serebral arterlerin tıkanması sonucu oluşan bölgesel iskemi, nöron ve glial hücrelerde kayıp ve bunların sonucunda motor, duysal ve bilişsel bozukluk oluşmasıdır. Fetal beyin, nöroepitelyel veya teratokarsinoma hücreleri, kemik iliği veya umblikal kord gibi çeşitli kaynaklardan elde edilen hücrelerin transplantasyonu ile hayvanlarda ve bir insan çalışmasında iyi sonuçlar alınabileceği gösterilmiştir.

Son zamanlarda tedavide hastanın kendi kök hücrelerinin uyarılması (endojen nörogenez) üzerine çalışmalar yapılmaktadır.

Huntington Hastalığında Kök Hücre Tedavisi

Kore ve ilerleyici demans ile karakterize ölümcül bir hastalıktır. Striatal nöronların ölümü nedeniyle oluşur. Kök hücre tedavisinin hedefi, striatal nöronların yerine geçerek ve bu hücrelerin yıkımını önleyerek beyin fonksiyonlarının korunmasıdır. Hayvan modellerinde ve bazı insan çalışmalarında fetal striatal nöronlar kullanılarak bir miktar iyileşme olduğu gösterilmiştir. Buna karşılık, kök hücre bazlı yaklaşımlar henüz emekleme aşamasındadır ve hayvanlarda striatal nöral devrelerin onarıldığı gösterilememiştir. Kök hücreleri kullanarak dokuya trofik faktörlerin aktarımı ve sinir hücresi koruyucu (nöroproteksiyon) yaklaşım daha ulaşılabilir hedefler olarak görülmektedir.

Amyotrofik Lateral Skleroz Kök Hücre Tedavisi

Ağırlıklı olarak omurilikteki, daha az oranda da beyin ve beyin sapındaki motor nöronların dejenerasyonu nedeniyle oluşan bir hastalıktır. Hızlı ilerleyen kas güçsüzlüğü, kas atrofisi ve ölüm görülür. Etkili bir tedavisi yoktur. Tedavi için üst ve alt motor nöronların fonksiyonları korunmalı ve yeni oluşan nöronlar nöral devrelerin integrasyonunu sağlamalıdır. Çeşitli çalışmalarda embriyonik kök hücre ve fetal beyin hücreleri kullanılarak alt motor nöronların üretilebileceği laboratuar (in vitro) olarak gösterilmiştir. Ancak bu nöronların nöral devreyi düzeltebileceği ve motor fonksiyonları onarabileceği gösterilememiştir. Sıçan çalışmalarında insan embriyonik gen hücreleri beyin omurilik sıvısı yoluyla verildiğinde, omurilik yoluyla göç ettikleri ve muhtemelen nöroproteksiyon aracılığıyla bir miktar motor iyileşmenin gerçekleştiği gösterilmiştir. Yine bir çalışmada, GDNF salgılayan insan kortikal progenitörleri sıçan omuriliğine verilmiş ve nörotropik faktör salgıladığı gösterilmiştir.

Multipl Skleroz Kök Hücre Tedavisi

Aksonların çevresindeki myelin kılıfında inflamasyonun tetiklediği hasar nedeniyle oluşur. Tutulumun yerine göre çeşitli nörolojik bozukluklar görülür. Fonksiyonel bozulmanın önemli nedeni, akut inflamasyon veya kronik demiyelinizasyon sonucu olan akson (sinir hücresi bağlantı uzantısı) kaybıdır. İmmunmodülatuvar ve immünsupresif tedaviler kısmen etkilidir.

 

Miyelin üreten oligodendrosit progenitör hücreler yetişkin insan beyninde bol miktarda bulunmaktadır. Hastalığın erken dönemlerinde kendiliğinden düzelme görülebilir. Oligodendrosit progenitör hücrelerin kronik demyelinizasyon alanlarında da bulunduğu gösterilmiştir. Araştırmaların önemli bölümü bu hücrelerin yeniden miyelin yapmasını (remyelinizasyonunu) arttırmak ve myelin üreten hücrelerdeki problemi çözmeye yöneliktir. Son yıllarda hastalarda endojen oligodendrosit progenitör hücrelerin gelişmesini engelleyen hyaluronan birikimi olduğu gösterilmiştir.

Remyelinizan hücre transplantasyonu başka bir tedavi seçeneğidir. Hayvan çalışmalarında insan erişkin ve embriyonik kök hücrelerinin transplantasyonu sonrası fare beyni ve spinal kordunda myelinizasyonun başladığı gösterilmiştir. Ancak işlem sonrası gelişen ağır inflamatuvar yanıt kısıtlılıklara neden olmaktadır. Tedavi modalitelerinin sadece demyelinizan alanlara yönlendirilmesi ile etkinliğin daha iyi ve uzun süreli olabileceği ve yan etkilerin azalacağı düşünülmektedir.

Spinal Kord (Omurilik) Lezyonları Kök Hücre Tedavisi

Omurilikte aşağı doğru ve yukarı doğru olan sinir yollarında nöron ve destek hücre (glia) kaybı, inflamasyon ve demyelinizasyon nedeniyle çeşitli nörolojik bulgular gelişir. Hasarlanan bölgenin altında motor ve duysal kayıp ve otonomik fonksiyon kaybı görülür. Tedavide steroidler sıklıkla kullanılmasına rağmen etkinliği sınırlıdır. Kök hücre transplantasyonu sonrası trofik faktörlerin salgılanması ve aksonların yeniden miyelin kaplanması (remyelinizasyonu) nedeniyle fonksiyonel iyileşme olabileceği gösterilmiştir. Farenin hasarlanmış omuriliğine insan nöral kök hücrelerinin verilmesinden sonra yeni nöronların ve oligodendrositlerin geliştiği, bunun da bir miktar fonksiyonel iyileşmeye neden olduğu gösterilmiştir. Transplantasyon sonrası hücre farklılaşması kontrol edilemezse birtakım yan etkiler görülmektedir. Transplantasyon sonrası astrositik diferansiyasyon ve aberran aksonal dallanma, uyaran hipersensitivitesine (aşırı duyarlılık) neden olabilmektedir.

Kısa dönemde en gerçekçi tedavi şekli endojen oligodendrosit progenitör hücrelerin kullanımı gibi görülmektedir. Spinal kord hasarlanmasının kemik iliği veya umblikal kord kökenli kök hücre transplantasyonu ile tedavisi konusunda ülkemiz kaynaklı yayınlar da mevcuttur.

0 cevaplar

Cevapla

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir